تصور اشتباه ناظرین از گزارشات خلافدار ، اشاره مختصری به قرارداد نظارت ، ایجاد مسئولیت در اثر ذکر نام برای مهندس ناظر در مکتوبات و قراردادها

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

اولین مطلب این جلسه در مورد زمانی است که ناظر نواقص فنی نظیر کم بودن آرماتور تقویتی، اسکوپ نبودنسنگ نما، جانمایی ستونها، کم بودن یا زیاد بودن ارتفاع در سازه را طی یک گزارش خلافدار به شهرداری ارسال کرده و در توضیحات فرم گزارش، به توقف عملیات اشاره ایی نمی کند اما شهرداری راسا نسبت به متوقف کردن عملیات ساختمانی اقدام می کند در چنین مواقعی معمولا مالک نزد ناظر آمده و علت توقف عملیات را جویا می شود در این حالت می بایستی مالک تفهیم شود که شما بعنوان ناظر فقط نقص فنی را منعکس نموده اید و شهرداری راسا کار را متوقف کرده و مالک می بایستی علت توقف عملیات را از شهرداری پیگیری نماید. اگر چنانچه مالک، ناظر را تهدید به شکایت در شورای انتظامی نمود بدیهی است که اینگونه شکایتها در شورای انتظامی رد خواسته خواهد شد.

• حالتی دیگر زمانی است که ناظر علاوه بر تحویل گزارش، تصمیم دارد نقشه های تغییر یافته و تایید شده توسط مهندس محاسب یا دستور کار یا مکاتبه ای، علاوه بر گزارش را پیوست آن نماید و به شهرداری و یا دفتر خدمات تحویل دهد توجه شود که چنین پیوستهایی را فقط در دفتری که مالک در آنجا پرونده تشکیل داده می توان تحویل داد و ثبت کرد که لازم است پس از اسکن پیوستها یک نسخه از آنها با مهر “اسکن شد” دراختیار ناظر قرار گیرد.

گاهی پیش می آید ناظر ساختمان ضمن ارائه گزارش خلافدار فنی، توقف عملیات را نیز از مرجع صدور پروانه درخواست می کند اما این اقدام از سوی شهرداری صورت نمی گیرد، در چنین حالتی وظیفه ناظر چیست؟

برای پاسخ به این سوال لازم است پرونده ای بازخوانی شود

بازخوانی یک پرونده : محکومیت ناظر بعلت عدم اعتنایی شهرداری به دستور توقف او ( پرونده مهندس گودرزی )

• در سال 1391 در یکی از مناطق تهران مالکی اقدام به ساخت یک ساختمان با مساحت 1200 متر مربع می کند زمانی که ناظر به ساختمان تحت نظارت خود سر می زند مشاهده می کند که مالک میلگرد های تقویتی فونداسیون را اجرا نکرده و حتی تعداد میلگردهای اصلی را نیز کمتر از مقدار مندرج در نقشه بکار برده است. ناظر ابتدا بطور شفاهی موارد ناقص را به مالک متذکر می شود اما مالک به این تذکر بی توجهی کرده و فعالیت خود را به همان صورت ادامه می دهد در نتیجه ناظر طی یک گزارش خلافدار، موارد نقص فنی را به شهرداری اعلام کرده و در ادامه، درخواست توقف عملیات را می دهد و بتن ریزی فونداسیون را منوط به اصلاح موارد مذکور می نماید. ناظر ساختمان به تصور اینکه درخواست توقف عملیات را صراحتا در گزارش خود ذکر کرده است گمان می کند، نیازی به گزارش دیگری نیست و مسئولیت هرگونه فعالیت در ساختمان بر عهده مالک و شهرداری خواهد بود.

از طرفی مالک پس از اتمام عملیات آرماتور بندی و قالب بندی بصورت ناقص، اقدام به بتن ریزی فونداسیون کرده و شروع به ساخت اسکلت فلزی می کند. پس از گذشت بیست روز از گزارش خلافدار، ناظر طی بازدید از ساختمان مشاهده می نماید که عملیات بدون وقفه ادامه پیدا کرده است در نتیجه به شهرداری مراجعه کرده و گزارشی دیگری با عنوان گزارش فونداسیون تهیه می کند و در آن ذکر می نماید که “مالک بتن فونداسیون را اجرا کرده است. در صورتی که دستور توقف عملیات در گزارش قبلی صادر شده بود. بنابراین استحکام فونداسیون مورد تایید نیست” و مجددا در همین گزارش دستور توقف عملیات را یادآوری می کند. همچنین یک نامه نیز به شهرداری ناحیه تحویل داده و مراتب را به معاونت شهرسازی اطلاع می دهد و سپس تا پایان عملیات به ساختمان سر نمی زند.

این تصور اشتباه توسط اکثر مهندسین ناظر حتی ناظرین با تجربه نیز پیش می آید که تبعات آنرا شرح می دهیم.

• در طول این مدت، مالک کلیه مراحل عملیات ساختمانی را به اتمام رسانده و طی تماس تلفنی با ناظر، درخواست تائید برگ سبز پایانکار را از ایشان می کند

ناظر نیز به عملکرد مالک که با توجه به گزارش تخلف و دستور توقف عملیات ساختمانی، اقدام به ساخت و ساز کرده معترض می شود و از تائید برگ سبز پایانکار خودداری می کند.

مالک پیشنهاد تعویض ناظر می دهد که ناظر این موضوع را قبول نمی کند در نتیجه مالک شکایتی علیه ناظر در شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی مطرح می­کند مبنی بر اینکه ناظر پایانکار ساختمان را تائید نکرده و ایرادات بی اساسی از ساختمان می گیرد

در جلسه شورای انتظامی، از ناظر سوال می شود که «چرا در مرحله فونداسیون، خدمات نظارتی خود را رها کرده و اقدام به نظارت نکرده اید؟»

ناظر در جواب متذکر می شود که «من قبل و بعد از بتن ریزی بعلت کم بودن میلگرد دستور توقف عملیات ساختمانی را داده ام و صراحتا ذکر کرده ام که استحکام فونداسیون مورد تایید اینجانب نمی باشد و مالک میبایست نزد مهندس محاسب رفته و طرح تقویتی برای فونداسیون اخذ کند اما شهرداری از ادامه عملیات جلوگیری ننموده و مالک سرخود ساختمان را ساخته است بنابراین مسئولیت این موضوع برعهده شهرداری است»

در شورای انتظامی اینچنین به ناظر پاسخ می دهند: «ما صلاحیت رسیدگی به خطاها و تخلفات شهرداری را نداریم ما صلاحیت رسیدگی به تخلفات مالک را نیز نداریم ما فقط مهندسانی را محاکمه می کنیم که پروانه اشتغال دارند چنانچه از شهرداری شکایت دارید باید به بازرسی اداره مربوطه یا دادگاه عمومی مراجعه کرده و موضوع را پیگیری کنید. آقای ناظر شما بایستی تمام گزارشات مرحله ایی را ارسال نموده و اگر مالک تخلف داشته در هر گزارش تخلفات را عینا و مکررا ذکر می­نمودید  و نباید کار را رها و نظارت مستمر خود را ترک می کردید»

• شورای انتظامی، ناظر را به 18 ماه محرومیت از استفاده از پروانه محکوم می نماید. ناظر لایحه ای دفاعیه به شورای مرکزی ارسال می کند تا نسبت به این رای تجدید نظر شود اما شورای مرکزی نیز همان رای را مجددا تائید می کند.

از این پرونده نتایج مهمی می توان گرفت: بسیاری از مهندسان با تصور اینکه گزارش تخلف و دستور توقف را به سازمان و شهرداری اعلام می نمایند، گمان می کنند دیگر نسبت به نظارت آن ساختمان مسئولیتی ندارند که این یک تصور اشتباهی است در حالیکه ناظر میبایست تا پایان عملیات ساختمان به نظارت خود ادامه داده و گزارشات مرحله ای و تخلف سازنده را همچنان به مرجع صدور پروانه اعلام کند.

 در اینجا حالتی را بررسی می نماییم که ناظر به ساختمان سرکشی کرده و مالک او را به کارگاه راه نمی دهد. در این حالت ناظر بایستی ضمن تماس با پلیس 110 پس از حضور مامورین، کارت شناسایی و کپی پروانه ساختمانی را نشان داده تا مشخص نماید ناظر ساختمان است و سپس از مامور بخواهد که امتناعِ مالک از ورود ناظر را به کارگاه صورتجلسه نماید.  ناظر یک نسخه از صورتجلسه را از مامور پلیس گرفته و طی یک گزارش به شهرداری متذکر شود که بعنوان مثال “برای بازدید سقف طبقه اول مراجعه کردم اما مالک درب کارگاه را بسته و اجازه ورود نمی دهد خواهشمندم ضمن توقف عملیات ساختمانی ملک مورد نظر مالک را موظف نمایید شرایط نظارت ساختمان را فراهم کند در غیر اینصورت استحکام سقف طبقه اول مورد تایید نیست”

این گزارش میبایست به شهرداری و نظام مهندسی با پیوست صورتجلسه پلیس 110 ارسال شود. توجه گردد که ناظر نباید راسا و با مسئولیت خود استحکام سازه را تائید کرده و پایانکار دهد از طرفی نباید نظارت مستمر خود را نیز رها کند.

• سوالی به این شکل در خصوص قرارداد نظارت مطرح است که اگر قرارداد نظارت به اتمام برسد آیا ناظر مسئولیتی در مورد کارهای پس از اتمام قرارداد دارد؟

پاسخ: توجه نمایید که قرارداد نظارتِ ناظر، یک قرارداد مالی است و اتمام آن به معنی رفع مسئولیت ناظر نیست. زمانی که ناظر برگه تعهد نظارت را امضاء کرده و به استناد آن شهرداری پروانه ساختمانی را صادر می کند این بدان معنی است که ناظر تا زمان پایانکار مسئول نظارت ساختمان است (تعریف دوره نظارت در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان) همچنین در دوران بهره برداری تا پایان عمر مفید ساختمان نیز ناظر، ضامن فعالیت خود در دوره نظارت می باشد.

اگر در حین عملیات، قرارداد نظارت به اتمام برسد و مالک قرارداد را تمدید ننماید تا روزی که مالک برای پایانکار مراجعه کند ناظر می بایستی تمام و کمال گزارشات مرحله ایی را در موعد ارسال کرده باشد و در آخر، طبق راه حلهای که در جلسات قبل گفته شد می تواند حق الزحمه را از مالک دریافت کند. اگر چنانچه مالک قصد دریافت پایانکار نداشته باشد و اقدام به سکونت در ساختمان کند (که نحوه تنظیم گزارش در این مورد در جلسات آتی شرح داده خواهد شد)، همچنان ناظر مسئول خدمات نظارتی است و نسبت به دریافت حق الزحمه خود تا روزی که پایانکار ساختمان اخذ شود، محق است و می تواند از طریق کمیته داوری سازمان نظام مهندسی حق الزحمه خود را محاسبه کرده تا از مالک دریافت نماید.

توجه شود که اگر در قرارداد فی مابین مالک و ناظر صراحتا ذکر گردد که “پس از اتمام قرارداد ناظر مسئولتی نسبت به عملیات پس از آن ندارد” این جمله رافع مسئولیت ناظر نیست به عبارتی نمی توان با عقد قرارداد تعهدات نظارتی را کم یا زیاد کرد. طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان اگر قرارداد نظارت به اتمام برسد، مرجع صدور پروانه موظف است عملیات ساختمانی را متوقف کند ولی عملا این اتفاق نمی افتد بنابراین ناظر همچنان می بایست به فعالیت خود در امر نظارت ادامه دهد

شرایط تعویض ناظر: فوت ناظر، ناظر از کشور خارج شده باشد و در دسترس نباشد، کمیته داوری سازمان نظام مهندسی حکم تعویض ناظر بدهد

لازم به ذکر است ناظر و مالک یکطرفه نمی توانند قرارداد را فسخ نمایند. برای تعویض ناظر توافق هر دو طرف الزامی است و شهرداری از طریق فرم سه وجهی تعویض ناظر را می پذیرد که در جلسات آینده شرح داده خواهد شد.

گاهی پیش می آید که ناظر برگه تعهد نظارت را به شهرداری تحویل نمی دهد و یا به طریقی در پرونده شهرداری قرار نمی گیرد اما پروانه ساختمانی صادر می­شود  اگر خسارت جانی یا مالی در ساختمان ایجاد شده و ناظر مدعی شود که «من ناظر این ساختمان نیستم» این جمله محکمه پسند نیست چرا ناظر در چند مرحله مکاتباتی انجام داده است و این اثبات می کند که چه کسی در امر نظارت ساختمان دخیل بوده.

بازخوانی دو پرونده : محکومیت مهندس ناظر که برگ تعهد نظارتش در پرونده شهرداری ثبت نشده بود

• در منطقه دماوند تهران خانم مهندس ناظری برگه تعهد نظارت خود را به مالک می دهد تا با بردن آن به شهرداری و تحویل آن، پروانه ساختمانی با سطح اشغال 300 متر مربع بگیرد (توجه شود که ناظر خود شخصا باید برگه تعهد نظارت را تحویل شهرداری بدهد)

از آنجا که کاربری ملک مورد نظر باغات بود بنابراین شهرداری به مالک اعلام می کند که تا با مراجعه به جهاد کشاورزی تغییر کاربری بگیرد اما مالک به طریقی از شهرداری مجوزی برای ساخت دریافت می کند بدون آنکه کاربری ملک را تغییر داده باشد همچنین مالک یک نفر مهندس ناظر را نیز به شهرداری معرفی می­نماید.

 مالک با این شرایط، عملیات ساخت را بصورت اسکلت بتنی آغاز می کند که در زمان اجرای سقف سوم، حادثه ای ایجاد شده و خسارت مالی و جانی پیش می­آید.

و قتی که ناظر را به دادسرا میخواهند ناظر مدعی می شود که «من ناظر ساختمان نیستم چراکه این ملک اساسا پروانه ساختمانی ندارد»

از آنجا که پروانه ساختمانی صادر نشده بود در نتیجه گزارشات مرحله ناظر توسط شهرداری دریافت نمی شد بنابراین ناظر در طول ساخت و ساز دستورکارهایی مبنی بر تذکرات عدم رعایت موارد ایمنی و فنی به مالک ابلاغ می کرد که به واسطه همان دستورکارها که در آن خود را ناظر ساختمان معرفی کرده بود مقصر شناخته شد.

پرونده خیابان پاسداران

در سالهای 91 و 92 ساختمانی 12 طبقه به متراژ6000 مترمربع مجوز ساخت کسب می نماید ساختمان با سازه بتنی و با قرارداد مشارکت در ساخت مقرر بود ساخته شود. در قرارداد مشارکت فی مابین سازنده و صاحب زمین نام مهندسی بعنوان ناظرِ صاحب زمین برای کنترل کیفیت ساخت ذکر شده بود، توجه شود که این ناظر جدای از ناظر مندرج در پروانه ساختمانی است

در قرارداد، اینگونه آمده بود که سازنده باید مبلغ 48 میلیون تومان به صاحب زمین پرداخت نماید تا ایشان از آن محل حق الزحمه ناظرش را بپردازد

• مالک بطور جداگانه قراردادی با مهندس ناظر خود نیز منعقد کرده بود

مهندس ناظر مذکور در طول هفته برای کنترل عملیات چند روزی به ساختمان سر می زد

در مرحله عملیات سفتکاری در طبقه نهم که در آن زمان برای حمل مصالح از آسانسور حمل مصالح استفاده می شد حادثه ای ایجاد می شود، آسانسور با دو کارگر درون آن بعلت خلاصی گیربکس سقوط کرده و تا زیرزمین منفی 3 پایین می رود. از آنجا که آسانسور مذکور هیچ ترمز و پارشوتی نداشت پس از برخورد با سطح زمین دو کارگر، فوت می کنند و پرونده در دادسرای کیفری به جریان می افتد و مهندس ناظر (نماینده صاحب زمین) در کارشناسی سه نفره 10% تقصیر می گیرد و پس از ارائه لایحه دفاعیه در کارشناسی پنج نفره با 5% محکومیت، رای قطعی صادر می گردد.

نتیجه اینکه نظارت چه بصورت ارجاع کار از سوی سازمان باشد و چه توسط مالک تعیین شده باشد، مسئولیت دارد که در سرفصل مربوط به نظارت مقیم و ترکیب دو نظام فنی و اجرایی با نظام مهندسی شرح داده خواهد شد.