بخش چهارم از شرح وظایف و مسئولیتهای مهندسین ناظر مربوط به رشته های نظارت آبفا و نظارت برق اماکن

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

در سه جلسه گذشته به شرح وظایف و مسئولیتهای مهندسین ناظر به تفکیک رشته ها پرداخته شد. جلسه 136 مربوط به ناظران نقشه برداری و معماری و سازه ، جلسه 137 مربوط به ناظران تاسیسات مکانیکی و برقی ، جلسه 138 مربوط به ناظران گاز

دراین جلسه به شرح وظایف و مسئولیتهای ناظر آبفا و ناظر برق اماکن ورابطه آنها با تک ناظر ( هماهنگ کننده ) خواهیم پرداخت.

در جلسه بعد نحوه مکاتبات و الگوریتم گزارش دهی و همپوشانی مسئولیت این ناظرها به تفصیل گفته خواهد شد . قبل از شروع بحث، لازم است به این نکته اشاره شود که برخی اعضای کانال بدون این که همه مباحث را بشنوند و پیشینه و جوانب استدلال ها را بیاموزند ، فقط با شنیدن مطالب یک جلسه، اشکال و انتقاد و سئوال طرح میکنند و باعث زحمت می شوند . مثلاً میپرسند چرا ناظر تاسیسات مکانیکی باید کار ناظر گاز را نظارت مضاعف کند؟ چه ارتباطی به او دارد؟ این افراد مطالب جلسات 116 تا 124 در کانال حقوق مهندسی را گوش نکرده و از رویه قضایی مربوط به این حوادث خبر ندارند. این که کسی با شنیدن مطالب یک جلسه بخواهد انتقاد بکند اصلاً درست نیست و این روش یادگیری اشتباه است . باید همه مباحث کانال را  بشنوند و یادداشت کنند و یا مطالب کانال پاکنویس را مطالعه نمایند و یاد بگیرند .

مباحث دوره آموزش جامع حقوق مهندسی در ساخت وساز شهری ایران  فراتر از یک دوره کارشناسی ارشد است و حجم مطالب آن در حد یک دوره دکترا است . برای آموزش حقوق مهندسی  با دانشگاه خواجه نصیر تهران و شورای عالی انقلاب فرهنگی هم صحبت شد اما نتیجه نداشت . کارهای زیادی در این عرصه هست که به آن توجه نشده چون فرهنگ مدیریتی در این کشور طوری است که آموزش این مباحث به مهندسان؛ اولویت ندارد. با این که آموزش حقوق مهندسی به مهندس ناظر، خیلی مهم است ولی متاسفانه توجهی نمیشود و به کارهای تکراری پرداخته میشود. باید مدیران این عرصه بپذیرند که تا مسئولیتها و اختیارات و وظایف مهندسان به آنها آموزش داده نشود ساخت و ساز در این کشور اصلاح  نخواهد شد. اگر مهندسین ناظر بدانند چه مسئولیت خطیری دارند، آنگاه ناگزیرند به سازنده ها سخت بگیرند و سازنده مجبور است یک کالای استاندارد به نام ساختمان بسازد که هم ارزش افزوده خواهد داشت و هم سرمایه ملی است، چون عمر مفید طولانی خواهد داشت و هم مصرف کننده در رفاه زندگی میکند و آسیب نمیبیند و هم سرمایه به جامعه برمیگردد . در کشورهای اروپایی و آمریکا و جاهای دیگر که پیشرفت کرده اند به آموزش به عنوان نقطه شروع توجه کرده اند . مدیران ما غالباً ( نه همه ) به فکر حفظ میزشان هستند نه توجه به این موضوع مهم. تا وقتی این فرهنگ در مدیران سطوح میانی و پایین این کشور هست این روال اصلاح نمیشود. اما ما این راه آموزش را پی میگیریم و آموزش میدهیم و اثرات آن آرام آرام از بدنه جامعه مهندسی به سمت بالا میرود تا به راس هرم مدیریت ساخت و ساز شهری رسوخ کند. انشاءالله .

• از سالها قبل در تهران و سایر مراکز استانها برای ساختمانهای با متراژ کمتر از 1500 متر مربع ، مهندس ناظر به صورت تک ناظر ساختمان ( مهندس معماری یا عمران ) انتخاب میشد که ازنحوه نظارت بر تاسیسات مکانیکی و برقی اطلاعی نداشتند. از حدود دو سال قبل ( 31/4/1394) توافقنامه ای بین نظام مهندسی استان تهران و برخی مراکز استانها با اداره برق امضا شد که در مورد ساختمانهای تک ناظره ، زمانی با تقاضای کنتور برق مالک یا سازنده موافقت شود که سیستم برق ساختمان توسط ناظر برق که از طرف نظام مهندسی  معرفی شده است، تایید شده باشد. این ناظر برق که به ناظر برق اماکن معروف است همان مهندس برق دارای پروانه اشتغال نظارت از سازمان نظام مهندسی استان است که  برای نظارت برق اماکن ثبت نام کرده و پذیرفته شده است. حدود یک سال پیش یعنی در مهرماه 1395 عین همین توافق بین نظام مهندسی استان تهران و برخی مراکز استانها با اداره آب و فاضلاب انجام شد تا اخذ کنتور آب توسط مالک یا سازنده(با تغییر تعرفه آب از حالت بنایی به مسکونی)؛ به تایید سیستم لوله کشی آب و فاضلاب ساختمان توسط ناظر آبفا منوط شود که از طرف سازمان نظام مهندسی به مالک یا سازنده معرفی شده است . ناظر آبفا هم مهندس مکانیک دارای پروانه اشتغال نظارت از سازمان نظام مهندسی است که برای نظارت آبفا ثبت نام کرده و پذیرفته شده است . چون نظارت آبفا و برق اماکن ، مباحث جدیدی هستند، هنوز حوادث و پرونده های جدی برایشان ایجاد نشده است . البته در مورد برق اماکن در تهران تاکنون دو مورد پرونده شکایت مطرح شده است . هدف از بررسی مسئولیتهای این دو نوع ناظر جدید، این است که با توجه به مباحثی که قبلاً گفته شده و حوادثی که بازخوانی شده ؛ با انترپوله کردن ، بتوان مسئولیتهای ناظر آبفا و برق اماکن و نکات لازم و مهم مسئولیتهای ایشان تشریح شود تا بیشتر دقت کنند.

تاییدیه ناظر آبفا و برق اماکن برای اخذ کنتورها و تاییدیه تک ناظر برای پایان کار، ضروری است .

ادارات برق و آبفا در این مورد مسئولیتی نمیپذیرند و با معرفی و تایید این دو ناظر، همه حوادث در زمان بهره برداری متوجه ناظر آبفا و برق اماکن میشود. همانند آنچه که در مورد مسئولیت ناظر تاسیسات مکانیکی و ناظر تاسیسات برقی(در ساختمانهای چهار ناظره موضوع ماده 33 ) وجود دارد .  توجه به این مسئولیت خیلی مهم است . برخی ناظران آبفا معتقدند بر اساس توافقنامه منعقده بین نظام مهندسی و اداره آبفا ، ناظر آبفا فقط مسئول نظارت بر سیستم لوله کشی آب و فاضلاب را دارد. اما این توافقنامه در محاکم قضایی معتبر نیست، چون قبلاً هم توافق نامه هایی بین نظام مهندسی و ادارات دیگر بوده و محاکم قضایی این توافق نامه هارا قبول نکرده اند. ناظر آبفا باید علاوه بر سیستم لوله کشی آب و فاضلاب به سایر موارد همچون شبکه خودکار بارنده ، سیستم آتش نشانی ، دریچه های هوا ، سیستمهای گرمایش و سرمایش و کنترل مضاعف نظارت گاز و در یک کلام به همه مسئولیتهای ناظر تاسیسات مکانیکی ساختمان توجه کند . اگر یک ناظر آبفا اصرار دارد که محدوده مسئولیت او فقط سیستم لوله کشی آب و فاضلاب است و به توصیه های بشیر و نذیر گونه این کانال وقعی نگذارد و به بقیه موارد تاسیسات مکانیکی ساختمان اعتنا نکند به خودش صدمه میزند. اگرچه به خاطر جدید بودن نظارت آبفا حوادث و پرونده ای فعلاً طرح نشده اما به مرور زمان، ساختمانهای نظارت شده توسط ناظر آبفا به بهره برداری میرسند و پرونده حوادث شکل میگیرند . با رویه های قضایی موجود ، مثلاً اگر به علت نبودن دریچه هوا، یک مرگ خاموش اتفاق بیفتد علاوه بر ناظر گاز، ناظر آبفا هم پایش به این پرونده باز میشود و تک ناظر،که در نقش ناظر هماهنگ کننده است، فنون لایحه دفاعیه نویسی را آموزش دیده و برای کم کردن سهم تقصیر خودش  پای ناظر آبفا را به میان خواهد کشید . بهتر است همان موقع که مالک و سازنده نیازمند تاییدیه ناظر آبفا هستند؛ میتواند با قوت و بدون دردسر ، اعمال نظارت کند و به این نکات توجه کند و به رفع مواردی که احتمال بروز حادثه دارند، الزام نماید.

مسئولیتهای تک ناظر

در سالهای گذشته ( اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 )  نظارت ساختمان توسط مهندسان معماری و عمران در تهران به صورت تک ناظره بود .  این مهندسین ناظر تصورمیکردند در مورد تاسیسات مکانیکی و برقی مسئولیتی ندارند. اما مرگهای خاموشی اتفاق افتاد که تک ناظرها بابتش تاوان و خسارت دادند.گرچه بهترین حالت یادگیری مطالب دوره آموزش جامع حقوق مهندسی در ساخت وساز شهری ایران اینست که همه مباحث جلسات را گوش کنند اما برای افزایش اطلاعات کسانی که حوصله این کار را ندارند توصیه میشود موضوعات نظارت آبفا و برق اماکن را در سایت جستجو کنند و حدود 20 جلسه مربوطه را بشنوند و یاد بگیرند.

ناظر آبفا و برق اماکن از همان تاریخی که به مالک یا سازنده معرفی شده است ( فارغ از این که ساختمان در کدام مرحله از ساخت است ) لزوماً باید کار نظارت را شروع کرده و مستمراً پیگیری نماید .  ناظر آبفا باید نقشه های تاسیسات مکانیکی و گاز و ناظر برق باید نقشه های تاسیسات برقی را از مالک بگیرد و کار را کنترل کند . این ناظرها باید یک نظارت کامل را انجام دهند حتی اگر کار ساختمان در مرحله نازک کاری یا پایانی باشد یا حتی وقتی که ساختمان در مرحله بهره برداری است و ساکنانش در آن زندگی میکنند . همه لوله کشی ها و سیم کشی ها و سایر قسمتهای تاسیساتی در حدی که قابل روئیت یا نظارت و تست است مورد بررسی قرار گیرند و اشکالات آنها  باید رفع شوند . حتی اگر لازم باشد سیم کشی های ساختمان عوض شود نباید چشم پوشی کنند . اگر این ناظرها در مراحل پایانی ساختمان به مالک معرفی شوند و اشکالاتی قبل از حضور اینها به وجود آمده باشد تقصیری متوجه این ناظرها نیست بلکه بر عهده مالک و سازنده یا تک ناظر است . معرفی ناظر آبفا و برق اماکن بعد از صدور پروانه ساختمانی و با درخواست مالک یا سازنده  انجام میشود . تک ناظر باید از همان شروع کار ساختمان و موقع تخریب ، مالک را طی یک دستور کار کتبی ، ملزم به اقدام برای معرفی ناظر آبفا و برق اماکن از طرف سازمان نظام مهندسی نماید و گزارش ( خلاف دار ) هم با همین موضوع به شهرداری ارائه دهد و چنانچه مالک اقدام نکرد به گزارشها و دستور کارهایش ادامه دهد . اگر تک ناظر این کار را نکند آنگاه در پایان کار ساختمان، که مالک یا سازنده میخواهد برای اخذ کنتور آب و برق اقدام کند، ممکن است دچار دردسر عدم تایید توسط آن دو ناظر شود و پای تک ناظر هم به این ماجرا باز خواهد شد.

محکومیت ناظر آبفا یا برق اماکن یا تک ناظر

حوادثی اتفاق افتاده است که مهندس آبفا یا برق اماکن در مراحل پایانی ساختمان به مالک معرفی شده اند و بعد از نظارت ، اشکالات زیادی در سیم کشی ها یا لوله کشی ها دیده اند و مالک را به رفع اشکالات ملزم نموده اند؛ در حالی که انجام این اصلاحات مستلزم هزینه های زیادی برای مالک یا سازنده بوده است. در این وضعیت مالک از ناظر آبفا و برق اماکن و تک ناظر به شورای انتظامی یا محاکم قضایی شکایت کرده است. ناظر آبفا و برق اماکن تبرئه شده اند چون بعداز اجرای کار، به عنوان ناظر معرفی شده اند اما تک ناظر که لزوم وجود ناظر آبفا و برق اماکن را قبلاً به مالک کتباً ابلاغ نکرده و طی گزارشهایی به شهرداری هم اعلام نکرده بود، به چند ماه محرومیت ازکار با پروانه اشتغال محکوم شد. تک ناظر در مواردی به 3 ماه تا یک سال محرومیت محکوم خواهدشد.

در یک مورد واقعی ، تک ناظر هیچ دستور کار کتبی به مالک نداده بود که برای معرفی ناظر برق اماکن از طرف نظام مهندسی ، درخواست بدهد و هیچ گزارشی هم در مراحل ابتدایی کار یا اجرای سقفها یا سفت کاری به شهرداری نداده بود که مالک را ملزم به معرفی ناظر برق نماید . مالک پس از اتمام کارهای ساختمانی و در زمان بهره برداری برای اخذ کنتور ، از نظام مهندسی درخواست معرفی ناظر برق اماکن مینماید و ناظری که از طرف سازمان معرفی شده به محل پروژه آمده و بازدید میکند و اشکالات متعددی از سیستم برق ساختمان میگیرد که هزینه انجام این اصلاحات حدود 30 میلیون تومان برآورد میشود. سازنده اعتراض کرده و از ناظر برق و تک ناظر به شورای انتظامی شکایت میکند. ناظر برق تبرئه میشود چون بعد از انجام اشکالات یاد شده به عنوان ناظر معرفی شده بود. اما تک ناظر در شورای انتظامی چند ماه محرومیت گرفت و در دادگاه هم به جبران بخشی از هزینه های تغییر و اصلاح (10 تا20 درصد) محکوم شد .

این موضوع هم برای تک ناظر و هم برای ناظر آبفا و ناظر برق اماکن قابل توجه است. ناظر آبفا و برق اماکن گرچه بعد از صدور پروانه کارشان را شروع میکنند، اما باید در هر مرحله ای که به عنوان ناظر معرفی شدند وظیفه نظارت مستمر را انجام دهند و اشکالات را کتباً به مالک یا سازنده ابلاغ کنند و رسید بگیرند و اگر رسید نداد همان دستورکارها را به مالک یا سازنده طی یک اظهارنامه قضایی به نشانی او، به ساختمان در حال ساخت ارسال کنند . ضمناً باید این اشکالات را به تک ناظر ( هماهنگ کننده ) گزارش کنند و رسید بگیرند و اگر رسید نداد به نشانی او اظهارنامه قضایی کنند . نشانی ناظر همانست که در پشت پروانه اش نوشته شده است و میتوان آن را از سازمان نظام مهندسی استان گرفت. در رسید گرفتن باید اصل دستورکار یا گزارش تحویل مخاطب شود و مخاطب روی کپی آن امضا کند و نام و تاریخ بنویسد . ناظر باید این رسید را مهر کند و مالک یا سازنده باید اثر انگشت بزند . بحث اصلی اینجا راجع به تکنیکهای خلاصی ناظر آبفا و برق اماکن از چالشهای مربوط به مسئولیتهای حقوقی ایشان است.

گزارش و دستور کتبی تک ناظر

مکاتبات بین این ناظرها و مالک خیلی مهم است . به محض معرفی ناظر آبفا یا برق اماکن به مالک یا سازنده ، یک پیامک به تک ناظر هم فرستاده میشود تا مطلع شود . ضمناً سامانه پیامکی سازمان نظام مهندسی و سایت اینترنتی آن مکرراً به تک ناظرها اطلاع و هشدار داده که در همان مراحل ابتدایی کار ساختمان تخریب ، فونداسیون ، اجرای اسکلت و سقفها ، سفت کاری ، مالک را با ابلاغ دستورکار کتبی یا ارسال گزارش به شهرداری ، مکلف کنند برای درخواست معرفی ناظر آبفا و برق اماکن اقدام نماید.

نمونه گزارشات  خلاف دار  به شهرداری میتواند اینطور باشد :

 شهرداری محترم ، خواهشمند است مالک را موظف نمایید جهت نظارت بر اجرای نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی نسبت به درخواست ناظر آبفا و برق اماکن از نظام مهندسی اقدام نماید . ناظر چند بار گزارش بدهد و در یکی دو گزارش هم گزینه  خلاف دارد  را تیک بزند .

اخیراً با توجه به اطلاع رسانی های پیامکی گسترده سازمان نظام مهندسی در تهران ، اغلب تک ناظرها به این موضوع توجه میکنند . در گذشته تک ناظرها در شورای انتظامی و محاکم قضایی به خاطر جهلشان به این نکات ، محکومیتهای سنگین گرفتند و خسارت دیدند . اما بعد از آگاهی، این بلا گریبانگیر ناظران آبفا و برق اماکن خواهد شد. این دو ناظر باید بلافاصله بعد از معرفی شدن به نظارت ، کارشان را جدی شروع کنند چون  به عنوان مثال اگر یک برق گرفتگی در کارگاه اتفاق بیفتد، ناظر برق اماکن مسئول است و مسئولیتش مثل ناظر برق تاسیسات برقی در ساختمانهای چهارناظره ( ماده 33 ) خواهد بود. ناظران آبفا و برق اماکن برای اطلاع بیشتر به مطالب جلسه 137 توجه کنند . در مورد رسید گرفتن از تک ناظر ، درج مهر و امضا و تاریخ روی کپی گزارش کفایت میکند و اگردر گزارش قید کند که نسخه اصل را تحویل گرفته است، بهترخواهد بود، اما  الزامی به این کار نیست . در جلسه بعد در مورد اظهارنامه قضایی مفصلاً مطالبی ایراد خواهد شد.

بازخوانی پرونده اول

قبلاً یک مورد پرونده واقعی از حادثه ای مربوط به ناظر برق بازخوانی شد که در واقع مربوط به ناظر برق اماکن بود . در تابستان سال1394 تک ناظر یک ساختمان 16 واحدی در تهران خیابان شهید نامجو(گرگان) در همان مراحل اسکلت و سفت کاری طی دستور کار کتبی و نیز طی گزارشی به شهرداری ، مالک را موظف کرد برای نظارت برق ، از نظام مهندسی تهران یک ناظر برق اماکن درخواست کند. مالک هم اقدام کرد و در مرحله سفت کاری ساختمان، یک مهندس برق ( پایه یک با تجربه ) به او معرفی شد . مالک با این ناظر تلفنی تماس گرفت و او گفت که در مرحله نازک کاری بازدید خواهد کرد . مالک دیگر با ایشان  تماسی نمیگیرد و کارهای برق ساختمان را اجرا میکند  اما با اشکالاتی از جمله : سیم کشی فقط با دو سیم فاز و نول، اجرا نکردن سیستم ارت و همبندی برای همه سیم کشی ها(چهار سیم)، استفاده از لوله خرطومی غیرمجاز آتشگیر، استفاده از سیمهایی با سایز و جنس نامناسب، اجرا کردن سیستم ارت فقط برای پریزهای یخچال و کولر و ماشین لباسشویی. ناظر برق اماکن بعد از اتمام کار ساختمان از آنجا بازدید کرد و متوجه این اشکالات شد و به مالک گفت حتماً باید این اشکالات رفع شود تا تایید کنم . مالک اعتراض کرد که بعد از پوشش سیم کشی ها و انجام کاشیکاری ها نمیشود این اصلاحات را انجام داد. اما ناظر برق نپذیرفت . بالاخره ناظر برق حاضر شد از نامناسب بودن لوله خرطومی چشم پوشی کند اما سیمها حتماً باید عوض شوند . تلاش مالک با برق کار ساختمان برای تعویض سیمها به وسیله فنر برقکاری یا بستن سیمهای جدید به پشت سیمهای قبلی و کشیدن آنها به جایی نرسید چون قطر لوله خرطومی به اندازه ای نبود که چهار سیم از آن عبور داده شود . حتی از مایع ظرفشویی و وازلین برای کاهش اصطکاک حرکت سیم در لوله خرطومی استفاده کردند ولی موثر نبود. نهایتاً برقکار به مالک گفت به هر نحوی شده نظر مثبت ناظر برق را جلب کند، چون رد شدن چهار سیم از لوله خرطومی محال است.

بالاخره یک روز مالک ، ناظر برق را از محل کارش به ساختمان آورد و ممکن نبودن تغییرات و اصلاحات را برایش شرح داد، اما ناظر برق باز هم نپذیرفت و تاییدیه برق را منوط به تعویض سیم کشی ها نمود . مالک با مشورت اهل فن از ناظر برق و تک ناظر ( هماهنگ کننده ) به شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی شکایت کرد و آن دو نفر به شورا احضار شدند . تک ناظر مدارکی ارائه کرد که در مراحل اجرای اسکلت و سفتکاری به مالک کتباً اعلام کرده است که از نظام مهندسی ناظر برق اماکن درخواست کند و ضمناً به شهرداری هم گزارش داده است .

او گفت؛ این که مالک سراغ ناظر برق نرفته یا ناظر برق به ساختمان سر نزده تقصیر تک ناظر نیست و لذا تبرئه شد . اما ناظر برق برای بازدید نکردنش از زمان شروع نظارتش در مرحله سفتکاری تا پایان نازک کاری و قبل از اجرای سیم کشی ها، هیچ دلیل قانع کننده ای نداشت . او باید بازدید میکرد و اشکالات را به هماهنگ کننده گزارش میداد و به مالک برای رفع اشکالات دستور کارکتبی میداد، اما این کار را نکرد و لذا به 6 یا 9 ماه محرومیت از پروانه اشتغال محکوم شد . ناظر برق از روی لجاجت با مالک به رفع اشکالات برق ساختمان پافشاری نمود. تلاش مالک برای تعویض ناظر برق هم بی نتیجه بود . مالک توسط یک کارشناس رسمی دادگستری برای تعویض سیم کشی ها تامین دلیل نمود و هزینه آن حدود30 میلیون تومان برآورد شد . او گزارش تامین دلیل را به ناظر برق نشان داد و گفت از او شکایت میکند و در کارشناسی یکنفره دادگاه ، بخشی از تقصیرات بر عهده ناظر برق خواهد شد. وقتی عرصه به ناظر برق تنگ شد در اواسط سال1394 از استاد مهندس میررضوی مشورت و کمک خواست اما با وضعی که داشت امکان کمک به او نبود و اگر پرونده به دادگاه میرفت به خاطر عدم نظارت مستمر، به جبران 10 تا 15 درصد هزینه ها محکوم میشد . بهترین پیشنهاد ، تعامل ناظر برق با مالک بود .

اما مالک قبول نمیکرد و قصد شکایت از ناظر برق را داشت . بالاخره پذیرفت و ناظر برق علاوه بر پول حق الزحمه نظارت ، مبلغ دیگری هم به مالک پس داد تا تعویض شود . علیرغم همه اینها مالک گفت اگر ناظر بعدی برق ، این کار را تایید نکند از ناظر قبلی به دادگاه شکایت خواهد کرد . این گونه پرونده ها چالشهای ناظرین برق اماکن است.در مورد ناظر آبفا هم وضع به همینطور است . اگر لوله های فولادی درزدار آب یا لوله ای پلیکای فاضلاب، اشکال دارد ناظر آبفا باید در موعد گزارش کند یا دستورکار کتبی برای اصلاح بدهد وگرنه به دردسر می افتد.